Wet DBA

Wet DBA en handhaving

In het Burgerlijk Wetboek staat in het hoofdstuk Arbeidsovereenkomst uitgelegd wanneer er sprake is van de arbeidsrelatie werknemer. In een ander deel van het Burgerlijk Wetboek staat het werken als ondernemer/zelfstandige beschreven.

De werkverstrekker moet de juridisch juiste arbeidsrelatie bepalen. Dat is soms complex. De sinds 2001 toegepaste VAR betekende dat de werkverstrekker geen boete of naheffing kon krijgen als de arbeidsrelatie niet goed was toegepast. In 2016 verdween de VAR maar de belastingdienst ging niet controleren op een juiste bepaling arbeidsrelatie. Dus waren er voor werkverschaffers nog steeds geen boete’s en naheffingen bij onjuiste bepaling van de arbeidsrelatie. De situatie vanaf 2025 wordt anders.

Nieuw per 1 januari 2025

5 september 2024 heeft er in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek plaats gevonden

Naast FNV hebben ook VZN en de ABU hun zienswijze in een position paper ingediend. Die zijn terug te vinden op de website van de Tweede Kamer. Zakaria Boufangacha, dagelijks bestuurslid FNV, was namens FNV aanwezig.

In oktober 2024 is er in de Tweede Kamer besloten dat de belastingdienst haar controle op de juistheid van de bepaling van de arbeidsrelatie intensiever gaat uitvoeren vanaf 1 januari 2025. Er zullen in het jaar 2025 geen boetes worden uitgedeeld. Er komt focus bij handhaving op risicogroepen en op gedwongen zelfstandigheid.  De belastingdienst zal als een bepaling arbeidsrelatie niet correct is uitgevoerd de werkgever wel de loonbelasting en de premies werknemersverzekeringen in naheffing brengen. De naheffing gaat nooit verder terug dan 01-01-2025. Alle controles zijn gericht op de werkverstrekker, niet op de individuele zelfstandige.
 

Standpunt FNV Zelfstandigen

Sinds in 2016 de VAR is afgeschaft geldt er een handhavingsmoratorium (er wordt niet gehandhaaft) op de wettelijke plicht voor werkgevers om bij werken met werknemers de loonheffing etc. af te dragen. Werkgevers hebben vanaf die tijd steeds vaker werkenden als zzp’er voor hen laten werken terwijl er juridisch sprake was van werknemers. Daardoor hebben deze werkenden zaken als pensioenopbouw, vakantiedagen etc. misgelopen. De belastingdienst heeft de opdracht gekregen vanaf 1 januari 2025 bij werkgevers te checken onder welke vlag zij mensen voor hen laten werken en zo nodig bij te sturen.

FNV Zelfstandigen vindt het goed dat werkgevers hier eindelijk (na 8 jaar!) op gecontroleerd gaan worden. Wanneer werkgevers mensen laat werken als zzp’er terwijl er sprake is van een regulier dienstverband, ontneemt zij de werkende van pensioenopbouw, verzekering, doorbetaalde verlofdagen en vakantietoeslag. Werkgevers moeten beroepen, waar nu ten onrechte onder zzp-vlag wordt gewerkt, aantrekkelijker maken om weer in loondienst te werken zoals bijvoorbeeld verpleegkundige, onderwijzer, communicatiemedewerker of pedagogisch medewerker.

Zijn er dan geen echte ondernemers in bedrijven en instellingen werkzaam? Ja natuurlijk wel. Deze groep moet ook gewoon als zzp’er kunnen blijven werken, goede afspraken maken met hun opdrachtgever en lekker hun werk kunnen blijven doen als zelfstandig ondernemer.

FNV Zelfstandigen roept werkgevers op om in gesprek te gaan met de mensen die bij hen werken en goede afspraken te maken over de juiste juridische voorwaarden. Het heeft geen zin om afscheid te nemen van werkenden die ten onrechte onder een zzp-schap werken. Veel beter is om in overleg met de FNV afspraken te maken over goede arbeidsvoorwaarden voor alle werkenden.

Gebruik een modelovereenkomst

Werk je als zelfstandige, dan zijn er verschillende modelovereenkomsten voor situaties waarbij 1 of meer kenmerken van loondienst ontbreken. 

De Modelovereenkomsten voor zzp'ers kun je via onderstaande linkjes downloaden:

Let op: Je mag nog steeds werken met goedgekeurde modelovereenkomsten. Deze blijven geldig tot en met 31 december 2029, zolang je werkt volgens de afspraken in de overeenkomst.

Let op: sinds 6 september 2024 kun je geen nieuwe modelovereenkomsten meer laten beoordelen door de Belastingdienst. Je kunt alleen nog gebruik maken van de goedgekeurde modelovereenkomsten die al beschikbaar zijn op de website van de Belastingdienst. Het is daarom belangrijk om goed te controleren of een bestaande modelovereenkomst aansluit bij jouw situatie en of je er ook echt naar handelt.

Gebruik je een modelovereenkomst? Zorg er dan voor dat je niet alleen het juiste model gebruikt, maar ook echt volgens de afspraken werkt. Controleer regelmatig of wat je doet in de praktijk nog klopt met wat er in de overeenkomst staat. Zo voorkom je problemen.

Meer weten? Bekijk het Handhavingsplan arbeidsrelaties 2025 van de Belastingdienst.
 

Wanneer is sprake van loondienst?

Loondienst heeft drie kenmerken: werkgeversgezag, persoonlijke arbeid en een beloning. Wordt aan alle kenmerken voldaan? Dan is sprake van loondienst. Je leest hier meer over op de site van de Belastingdienst: Wel of geen loondienst. 

Wanneer is sprake van werkgeversgezag?

Soms is het moeilijk om te bepalen of er sprake is van werkgeversgezag. De bijlage in het 'Handboek Loonheffingen' geeft hier meer informatie over. Je kunt via deze link het 'Handboek Loonheffingen' downloaden.
 

Check ook: 

(Laatst bijgewerkt: 20-3-2025)

Veelgestelde vragen:
 

Hieronder staan tien vragen van zzp'ers over de opheffing van het handhavingsmoratorium en de Wet DBA, inclusief antwoorden:
 

1. Wat is het doel van de wet DBA? 

De Wet DBA was in mei 2016 al bedoeld om de bestaande wetgeving m.b.t. arbeidsrecht, sociale verzekeringen en fiscaliteit weer correct toe te passen en overtreding van wetgeving door opdrachtgevers die werken met schijnopdrachten te bestrijden. Dit gebeurt door de arbeidsrelatie tussen opdrachtgever en zzp'er te toetsen. Er zijn drie belangrijke toetsingscriteria: gezagsverhouding, verplichte persoonlijke arbeid en loonbetaling. De invulling van de criteria loon, arbeid en gezag bepalen of er wordt gewerkt als zelfstandige of dat er sprake is van werken ‘binnen dienstbetrekking’ c.q. als een werknemer.

2. Wat houdt de opheffing van het handhavingsmoratorium precies in?

De opheffing van het handhavingsmoratorium betekent dat de Belastingdienst vanaf 1 januari 2025 actief gaat controleren en handhaven op de juistheid van de kwalificatie van de arbeidsrelaties. De Belastingdienst gaat handhaven bij opdrachtgevers.

Dit betekent dat als opdrachtgevers werkzaamheden uitbesteden aan zzp'ers, terwijl het werk dat gedaan wordt volledig wordt georganiseerd en gecontroleerd door de opdrachtgever, er feitelijk sprake is van een schijnconstructie. In dit geval kan de werkgever naheffingen krijgen.

Opdrachtgevers moeten de inhuur van hun opdrachten goed organiseren, een onjuiste kwalificatie kan leiden tot naheffingen voor diezelfde opdrachtgever. De belastingdienst mag naheffen over eerdere periodes maar zal nooit naheffen over periodes vóór 1 januari 2025.
 

3. Wat moet mijn opdrachtgever doen om zeker te zijn dat hij/zij voldoet aan de Wet DBA?

Jouw opdrachtgever zal jou in de praktijk van de uitvoering de ruimte moeten geven om zelf je werktijden te bepalen, je eigen werk te organiseren en duidelijk zonder gezag van de opdrachtgever te werken.

Een bruikbaar hulpmiddel zowel voor jouw opdrachtgever als voor jou als zelfstandige is de webmodule beoordeling arbeidsrelatie. Dit toetsingsinstrument gebruikt de Belastingdienst zelf ook.

Vul de digitale vragenlijst in, het zijn ongeveer 36 vragen en het kost je ongeveer 40 minuten en er is een heldere beoordeling arbeidsrelatie. De klus die je hebt ingevuld is typisch een zzp-klus als er minder dan 45 punten zijn gescoord en het werk is typisch werknemer werk als er méér dan 70 punten zijn gescoord in de webmodule.
 

4. Wat gebeurt er als mijn opdrachtgever niet voldoet aan de eisen van de Wet DBA na de opheffing van het moratorium?

Als jouw opdrachtgever de kwalificatie niet goed heeft gedaan en er wordt door de Belastingdienst vastgesteld dat er sprake is van een dienstbetrekking, dan zal de Belastingdienst je opdrachtgever verplichten loonheffingen te betalen. Die verplichting zal altijd gelden voor de toekomst als jullie de samenwerking ongewijzigd voortzetten en kan met terugwerkende kracht tot en met maximaal 1 januari 2025.
 

5. Wat zijn de gevolgen voor opdrachtgevers nu de Belastingdienst weer gaat handhaven?

Opdrachtgevers worden een beetje zenuwachtig, er gaan veel indianenverhalen rond over forse boetes en naheffingen. Het verhaal is genuanceerder. Allereerst is de laatste toezegging vanuit de politiek dat er in het overgangsjaar 2025 in principe geen boetes worden uitgedeeld. Ook geldt dat de naheffing beperkt is tot de periode vanaf 1 januari 2025. Niet eerder.

Opdrachtgevers kunnen in de toekomst dus worden geconfronteerd met naheffingen van loonheffingen als blijkt dat er sprake was van een dienstbetrekking. Opdrachtgevers kunnen terughoudender worden om zzp’ers in te huren, vooral als het voor de opdrachtgever onduidelijkheid is of de werkzaamheden een zzp-klus of een werknemerklus is. Opdrachtgevers zullen aan zelfstandigen ook vaker aanbieden om in loondienst te komen.
 

6. Hoe kan ik mijn opdrachtgever geruststellen dat er geen risico’s zijn bij het inhuren van mij als zzp’er?

Allereerst omdat je iedere opdrachtgever kunt laten zien dat jij een ondernemer en vakspecialist bent, die zelf onderhandelt over de voorwaarden, die werkt met eigen gereedschap, eigen planning en eigen aanpak en die de nodige referenties kan afgeven.

Vervolgens weet jij dat het belangrijk is dat ook de uitvoer van de klus door jou zelfstandig gebeurt. Hierbij helpt het als je zelf verantwoordelijk bent voor je werkplanning, tarieven en werkwijzen.

Vervolgens weet jij dat het belangrijk is dat ook de uitvoer van de klus door jou zelfstandig gebeurt. Hierbij helpt het als je zelf verantwoordelijk bent voor je werkplanning, tarieven en werkwijzen.

Tenslotte is er de webmodule waarin je aan je opdrachtgever kunt laten zien dat deze klus uitbesteden aan jou volledig binnen de arbeidskwalificatielijntjes van de belastingdienst kleurt.

Dit alles tezamen laat zien dat er geen sprake is van een zorgvuldige beoordeling dat de klus zowel contractueel op papier als op de werkvloer in de praktijk gedaan kan worden door jou als echte zelfstandige.

Het is misschien een beetje vreemd om de koudwatervrees bij je opdrachtgevers te moeten wegnemen maar als je bedrijf je aan het hart gaat en je (opdracht) portefeuille je boeit, dan is het zeker de moeit waard dit kunstje te beheersen.

7. Wat zijn de belangrijkste criteria om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid? 

De drie belangrijkste criteria zijn: 

Gezagsverhouding: werk je onder leiding en toezicht van de opdrachtgever? 

Verplichte persoonlijke arbeid: moet je zelf het werk doen of kun je het aan iemand anders overlaten? 

Loonbetaling: krijg je doorlopende betalingen, zoals een werknemer, of bepaal je zelf je tarieven en facturen? 

8. Kan ik nog steeds zonder modelovereenkomst werken als zzp’er?

Ja, je kunt zonder modelovereenkomst werken. Een modelovereenkomst kan wel meer duidelijkheid geven over de arbeidsrelatie tussen jou en je opdrachtgever. Maar let op: zowel met als zonder modelovereenkomst kan de Belastingdienst bij controle vaststellen dat er sprake is van een dienstbetrekking. Dit gebeurt op basis van de feitelijke situatie waarin je werkt.

Sinds 6 september 2024 neemt de Belastingdienst geen nieuwe modelovereenkomsten meer in behandeling. De bestaande, goedgekeurde modelovereenkomsten blijven echter geldig tot en met 31 december 2029, zolang jij en je opdrachtgever volgens de afspraken in de overeenkomst werken.

9. Wat zijn de financiële risico’s van het niet naleven van de Wet DBA?

De Belastingdienst kan naheffingen van loonheffingen opleggen aan je opdrachtgever. Dit kan ertoe leiden dat jij als zzp’er minder aantrekkelijk wordt voor opdrachtgevers vooral als de opdracht ook door een werknemer uitgevoerd kan worden.
 

10. Hoe verschilt de Wet DBA van de oude VAR-regeling en waarom is dit belangrijk voor mij?

Onder de VAR (Verklaring Arbeidsrelatie) werd de zelfstandigheid van de zzp’er vooraf beoordeeld, waardoor de opdrachtgever gevrijwaard was van aansprakelijkheid. De Wet DBA legt meer verantwoordelijkheid bij de opdrachtgever om te controleren of er sprake is van een zelfstandige arbeidsrelatie. Dit betekent dat zowel jij als je opdrachtgever goed moeten letten op de werkafspraken om te voorkomen dat de Belastingdienst de arbeidsrelatie als dienstbetrekking beschouwt.
 

11.Gaat er per 1 januari 2025 nog een vrijwarende werking uit van de modelovereenkomsten? Hoe zit dat per 1 januari 2026?

Net als voorheen en ook voor de toekomst (tot uiterlijk eind 2029) bieden goedgekeurde modelovereenkomsten zekerheid onder de voorwaarde dat opdrachtgever en opdrachtnemer daadwerkelijk werken zoals is overeengekomen in die modelovereenkomst.