Advies Pensioenopbouw zelfstandigen

Afgelopen vrijdag 22 maart heeft de Stichting van de Arbeid (StvdA) een advies aan minister Schouten van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen gestuurd om de mogelijkheden voor de pensioenopbouw van zelfstandigen uit te breiden.

Stichting van de Arbeid

De Stichting van de Arbeid (opgericht in 1945) is een landelijk overlegorgaan van de centrale organisaties van werkgevers en werknemers in Nederland. Momenteel zijn naast de FNV ook de VNO-NCW, MKB Nederland, de LTO, het CNV en de VCP in de Stichting vertegenwoordigd.

De drie pijlers van het pensioenstelsel

Het pensioenstelsel bestaat in Nederland uit drie pijlers. De eerste pijler is de Algemene Ouderdomswet (AOW). Dit bouwt iedereen automatisch op die in Nederland woont of werkt. De tweede pijler is pensioenopbouw via een werkgever. De werkgever zet deze regeling op voor medewerkers. De derde pijler is een aanvullende pensioenregeling die alle werkenden zelf opzetten (bijvoorbeeld lijfrentes of levensverzekeringen).

Momenteel kunnen zelfstandigen niet automatisch of vrijwillig deelnemen aan pensioenopbouw in de tweede pijler. In dit advies van de StvdA is gekeken hoe dit mogelijk, toegankelijk en aantrekkelijk gemaakt kan worden voor zelfstandigen.

Vier varianten

Er wordt gekeken naar vier varianten die per sector of onderneming qua geschiktheid kan verschillen:

Mogelijkheden binnen de huidige verplichtstelling

De eerste variant gaat uit van een verplichte deelname van zelfstandigen aan de pensioenregeling indien er een verplichtstelling geldt voor bijvoorbeeld een sector. Binnen de huidige wetgeving is het al mogelijk om zelfstandigen onder de verplichtstelling in de tweede pijler te brengen. Daarvoor geldt wel de voorwaarde van voldoende representativiteit en draagvlak onder zelfstandigen en/of zelfstandigenorganisaties. De Stichting adviseert sociale partners meer bekendheid te geven aan deze mogelijkheid.

Automatische deelname met uitstapmogelijkheid

In het Pensioenakkoord wordt als één van de varianten ‘auto-enrollment met opting out’, oftewel automatische deelname met uitstapmogelijkheid, genoemd. In het algemeen zal dit leiden tot meer deelnemers dan als zelfstandigen zelf hiertoe het initiatief moeten nemen. Eerder constateerde de StvdA dat automatische deelname met uitstapmogelijkheid nu wettelijk niet mogelijk is en de Stichting vindt het niet raadzaam deze variant in de wetgeving op te nemen.

Automatische aanschrijving met instap

Bij automatische aanschrijving met instap worden alle pensioenuitvoerders in staat gesteld om zelfstandigen binnen een sector aan te schrijven en het aanbod van een pensioenregeling te doen. Hierbij geldt dat voor een bedrijfstakpensioenfonds en een beroepspensioenfonds alleen mensen mogen worden aangeschreven/deelnemen die onder de werkingssfeer van dat fonds vallen. Deelname aan de pensioenregeling wordt door middel van de juiste nudges extra gestimuleerd voor de participatiegraad. De Stichting adviseert de minister om het mogelijk te maken voor pensioenuitvoerders om een dergelijke automatische aanschrijving wettelijk mogelijk te maken.

Vrijwillige deelname

Bij de mogelijkheid tot vrijwillige aansluiting besluit de zelfstandige zelf om deel te gaan nemen aan een pensioenregeling vanaf een door de zelfstandige gekozen moment. Deze regeling kan door alle pensioenuitvoerders aangeboden worden. Uit onderzoek blijkt dat veel zelfstandigen uit eigen beweging geen voorziening treffen voor de oude dag.

Opbouw van pensioen in de tweede pijler door zelfstandigen is gering en ook wordt maar zeer beperkt (in 2020 door ongeveer 11% van de zelfstandigen) vermogen opgebouwd in de derde pijler. De Stichting adviseert de minister om vrijwillige deelname wettelijk mogelijk te maken.

Pensioenregeling

De inhoud van de pensioenregeling speelt een belangrijke rol bij de pensioenopbouw door zelfstandigen. Omdat bij een zelfstandige geen sprake is van loon zoals bij een werknemer, is de fiscaliteit een extra aandachtspunt. Ook de flexibiliteit in de pensioenregeling die door zelfstandigen gewenst is, kan een factor zijn die doorslaggevend is voor de zelfstandige om deel te nemen aan een pensioenregeling. Tot slot is voor de pensioenuitvoerder van belang dat de risico’s, die het deelnemen van een zelfstandige op vrijwillige basis met zich mee brengt, beheersbaar zijn.

Conclusie

Bovenstaand betreft een advies aan het kabinet. Dit advies moet dus nog wel worden omgezet in wetgeving alvorens de pensioenfondsen er ook daadwerkelijk mee aan de slag kunnen gaan.

De zoektocht naar hoe de tweede pijler aantrekkelijk en toegankelijk gemaakt kan worden voor zelfstandigen, was lang en uitvoerig en leidt er toe dat de Stichting adviseert meerdere varianten mogelijk te maken. Vanwege de diversiteit in sectoren en de mate waarin zelfstandigen actief zijn in sectoren, vergt dit volgens de Stichting decentraal maatwerk. Gegevensuitwisseling tussen de Kamer van Koophandel en pensioenuitvoerders is een belangrijke succesfactor. De Stichting van de Arbeid verzoekt de minister de benodigde wettelijke aanpassingen te bewerkstelligen voordat de thans geldende experimentwetgeving afloopt.

BRON: Advies Stichting van de Arbeid: Pensioenopbouw zelfstandigen in de tweede pijler