Veel zzp’ers die opdrachten uitvoeren voor opdrachtgevers geven hun intellectuele eigendomsrecht weg zonder daarvoor gecompenseerd te worden. Auteursrecht is een voorbeeld van intellectueel eigendom. Het auteursrecht ontstaat van rechtswege door het maken van een werk.
16 augustus 2016
Dit is anders dan bij een octrooi- of merkenrecht, want om die te verkrijgen is een depot of inschrijving in een register vereist. De hoofdregel is dat de maker van een werk ook automatisch de auteursrechthebbende is. Maakt u als zzp ‘er een werk in de zin van de Auteurswet, dan bent u dus de auteursrechthebbende.
Voor werknemers ligt dat anders. Op grond van artikel 7 van de Auteurswet is de werkgever auteursrechthebbende op de werken in de zin van de Auteurswet die worden gemaakt door de werknemer.
Echter, veel zzp’ers zien zich geconfronteerd met standaardbepalingen in overeenkomsten of algemene voorwaarden, waarin staat dat alle intellectuele eigendomsrechten (bij voorbaat) overgedragen dienen te worden aan de opdrachtgever.
Wanneer je de auteursrechten overdraagt, moet dit schriftelijk gebeuren door middel van een akte van overdracht. Als je de rechten overdraagt, ben je ze kwijt. Wat veel zzp ‘ers zich niet realiseren is dat zij de werken na overdracht ook niet meer voor eigen gebruik mogen gebruiken zonder toestemming van de opdrachtgever. Dus ook niet voor bijvoorbeeld je portfolio of op je eigen website!
Hoe kan je ervoor zorgen dat je ook na overdracht nog (gedeeltelijk) gebruik kan maken van je werk?
Je kunt ervoor kiezen om een licentie terug te vragen aan je opdrachtgever. Daartoe sluiten partijen een licentieovereenkomst waarin precies is bepaald wat de reikwijdte van de licentie is. Mag je het werk bijvoorbeeld alleen voor eigen gebruik en/of je portfolio gebruiken of mag je het zelfs gebruiken en sublicenties verlenen bij nieuwe opdrachten voor andere opdrachtgevers? Een licentie mag zowel mondeling als schriftelijk verleend worden. Mondelinge afspraken zijn echter lastig te bewijzen, dus schriftelijk verdient altijd de voorkeur.
In plaats van je auteursrechten over te dragen, kan je ook overeenkomen dat je zelf de auteursrechten houdt en je de opdrachtgever een (exclusieve) licentie verleent.
Sinds de inwerkingtreding van de Wet auteurscontractenrecht per 1 juli 2015 geldt voor het verlenen van een exclusieve licentie dezelfde regel als voor overdracht van auteursrechten, namelijk dat deze per akte verleend moet worden en alleen de bevoegdheden in de akte omvat die in de akte zijn vermeld of uit de aard of strekking van de titel of licentieverlening voortvloeien.
Een belangrijk verschil tussen een exclusieve licentie en een niet-exclusieve licentie is dat bij de laatste categorie de auteursrechthebbende ook aan anderen een licentie mag verlenen op het werk.
In de licentieovereenkomst staat of de licentie voor bepaalde of onbepaalde tijd verleend is, op welke manier het werk gebruikt mag worden door de licentienemer en in welk (geografisch) gebied. Over al deze onderwerpen kunnen partijen onderhandelen.
Tot slot het volgende. Realiseer je dat auteursrechten een bepaalde waarde vertegenwoordigen. Het is dan ook helemaal niet vreemd om een vergoeding te vragen voor het overdragen van je auteursrecht of het verlenen van een (exclusieve) licentie. Vind je dat lastig, dan kan je als je bij aanvang van de opdracht al weet dat de opdrachtgever de auteursrechten wil krijgen de vergoeding verdisconteren in je uurtarief.
Ewald van Sark
Jurist FNV Zelfstandigen