De Tweede Kamer is terug van reces, de Miljoenennota is gepresenteerd en de verkiezingscampagne lijkt begonnen. Een onderwerp dat daarbij naast de Wet DBA ongetwijfeld aan de orde zal komen is de zelfstandigenaftrek.
26 september 2016
FNV Zelfstandigen vindt de zelfstandigenaftrek een duidelijke aftrekpost en tegemoetkoming voor het zelf moeten regelen van inkomensrisico’s zoals ziekte, arbeidsongeschiktheid en pensioen. Daarnaast is deze aftrekpost een stimulans om te ondernemen.
Om in aanmerking te kunnen komen voor de zelfstandigenaftrek geldt ten eerste dat de Belastingdienst u moet hebben aangemerkt als ondernemer in de zin van de Inkomstenbelasting. Ten tweede moet u kunnen bewijzen dat u minimaal 1225 uur per kalenderjaar aan uw onderneming heeft besteed. De zelfstandigenaftrek in 2016 bedraagt maximaal € 7.280,-. Dat bedrag is overigens niet verhoogd sinds 1 januari 2012. De zelfstandigenaftrek bedraagt nooit meer dan het bedrag van de winst vóór ondernemersaftrek. Ondernemers die al de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt, kunnen geen aanspraak maken op zelfstandigenaftrek.
Alle uren die u besteedt aan uw onderneming tellen mee voor het urencriterium. Dit zijn dus niet alleen de uren die u in rekening brengt aan uw klanten. Ook de tijd die u bijvoorbeeld besteedt aan het maken van offertes, het bijhouden van uw administratie of het maken van uw zakelijke website, of het volgen van een cursus voor uw bedrijf telt mee voor het urencriterium. Van belang is wel, dat u dat moet kunnen aantonen als de Belastingdienst daarom vraagt. Het vergt enige discipline, maar dat dat van belang is blijkt uit een discussie die door één van de gerechtshoven in Nederland werd beslecht.
Illustratief voor de praktijk was de claim van een advocaat die een eenmanszaak bestierde. Bij zijn aangifte over 2010 had hij aanspraak gemaakt op zelfstandigenaftrek. De aanslag Inkomstenbelasting was oorspronkelijk door de belastingdienst exact conform zijn aangifte vastgesteld, dus met het meenemen van de zelfstandigenaftrek. Daarna heeft de Belastingdienst een boekenonderzoek ingesteld om onder meer de zelfstandigenaftrek te beoordelen.
De betrokkene, die een omzet meldde van bijna € 32.000,- heeft tijdens een gesprek met de inspecteur aangegeven dat zijn echtgenote eind 2009 ziek is geworden en dat hij in 2010 veel ziekenhuizen en verpleeghuizen heeft bezocht. Hij verzorgde zijn echtgenote het liefst thuis (mantelzorg) samen met de thuiszorg. Op die manier kon hij ook meer thuiswerken.
De advocaat stelde dat zijn uurtarief tussen de € 150 en de € 200 lag. Zijn website meldde overigens iets anders: € 238 per uur, inclusief BTW. Uitgaande van een uurtarief van € 150 en een omzet van € 31.704 kwam de inspecteur op 211 directe aan de onderneming bestede uren. Een urenregistratie was door de advocaat niet bijgehouden. Hij is door de inspecteur diverse malen in de gelegenheid gesteld te bewijzen dat aan het urencriterium is voldaan, maar heeft hier volgens de inspecteur niet aan voldaan.
De zelfstandigenaftrek werd uit de aanslag Inkomstenbelasting gehaald als gevolg waarvan een navorderingsaanslag met rente volgde.
De betrokkene ging zonder succes in bezwaar bij de Belastingdienst en tekende vervolgens beroep aan bij de rechtbank. Dat baatte hem niet, omdat ook de rechtbank oordeelde dat hij niet voldoende bewijs had aangeleverd dat hij tenminste 1225 uren aan zijn onderneming had besteed.
De advocaat had de rechtbank een aanvullend urenoverzicht gestuurd, dat betrekking had op het eerste half jaar van 2010. Ook had hij een overzicht gestuurd van de door hem bijgewoonde activiteiten van een herensociëteit. De rechtbank vond dat uit het urenoverzicht niet was op te maken hoeveel tijd daadwerkelijk aan de onderneming is besteed.
De volgende stap van de betrokkene was het instellen van hoger beroep bij het gerechtshof en hij overlegde weer een nieuw urenoverzicht dat naar zijn oordeel voldoende bewijs opleverde voor het voldoen aan het urencriterium.
Het hof stelt voorop dat - als tijd die in beslag wordt genomen door het drijven van een onderneming - geldt alle tijd die wordt besteed aan werkzaamheden die worden verricht met het oog op de zakelijke belangen van de onderneming. De bewijslast dat er ten minste 1225 uren aan de onderneming zijn besteed, berust bij belanghebbende. Dat brengt mee dat, indien er twijfel bestaat over wat de betrokkene aanvoert, dit ten nadele werkt van belanghebbende.
Het nieuwe urenoverzicht over de maanden januari tot en met december 2010 is door de advocaat achteraf opgesteld aan de hand van een uitdraai van de tijdstippen waarop een bestand is geopend, aangemaakt of bewerkt op zijn computer. Blijkens zijn urenoverzicht zou in het jaar 2010 in totaal 1005 uren zijn besteed aan werkzaamheden. Daarnaast heeft belanghebbende een overzicht ingebracht van de 21 uren die hij heeft besteed aan het begeleiden van studenten. Voorts heeft hij aangevoerd dat de door hem bijgewoonde activiteiten van de herensociëteit hem 118 uren hebben gekost. Tot slot claimde hij 85 uren aan piketdiensten te hebben besteed en 50 uren aan cursussen.
De Belastingdienst was niet onder de indruk van de nieuwe stukken en vond dat het geen bewijs opleverde. De inspecteur wees erop dat uit het overzicht van de geopende computerbestanden niet op een controleerbare wijze is op te maken of deze tijd daadwerkelijk aan de onderneming is besteed. Verder stelde de inspecteur vast, dat dit overzicht maar liefst 5,5 jaar na 2010 is opgemaakt en dat het begeleiden van studenten niet in het kader van de onderneming is geschied. Niet meegeteld konden worden de in 2009 gemaakte en in 2010 gefactureerde piket-uren. De herensociëteit betreft volgens de inspecteur een gezelligheidsvereniging, waarbij geen sprake is van werkzaamheden ten behoeve van de onderneming. De inspecteur herhaalde dat met een jaaromzet van bijna
€ 32.000,- en een door belanghebbende naar eigen zeggen gehanteerd uurtarief van
€ 150 slechts 211 directe uren zijn besteed aan de onderneming.
Het hof ging mee met het standpunt van de Belastingdienst. Het overleggen van een achteraf opgemaakt urenoverzicht van tijdstippen waarop op de computer van de advocaat een bestand is geopend, aangemaakt, bewerkt of opgeslagen, is – ook in combinatie met het overzicht van de in 2010 door belanghebbende ontvangen en verstuurde e-mailberichten – niet toereikend. Want daaruit blijkt voor het hof onvoldoende wat voor werk er exact is verricht en hoeveel tijd dat in beslag nam rondom de periode dat de documenten in bewerking zijn geweest. Bovendien was volgens het hof uit de gegevens op de uitdraai in een aantal gevallen niet zonder meer op te maken of deze daadwerkelijk zijn verricht met het oog op de zakelijke belangen van de onderneming.
Het hof hoefde geen antwoord meer te geven op de vraag of de uren voor de begeleiding van studenten (van 21 uren) en met betrekking tot de activiteiten van de herensociëteit (van 118 uren), zakelijk zijn. Hetzelfde gold voor de vraag of de in 2009 verrichte piketdiensten (van 25 uren) op grond van het vertrouwensbeginsel aan 2010 konden worden toegerekend. Ook als die uren allemaal zouden worden meegeteld, zou betrokkene nooit over de grens van 1225 uur kunnen komen. De navorderingsaanslag bleef in stand.
Uit deze zaak blijkt dat het lastig is om achteraf aan te tonen dat aan het urencriterium is voldaan. De impact van een bedrag van € 7.280,- aan zelfstandigenaftrek kan groot zijn met daarbij een navorderingsaanslag. Dat laat het belang zien dat ieder zijn/haar gewerkte uren idealiter dagelijks goed bijhoudt. Achteraf recapituleren - soms jaren later na een boekencontrole - is lastig en roept bovendien vooral twijfels op bij Belastingdienst en gerechtelijke instanties. De uren bijhouden op de dag (of kort daarna) dat ze ingezet worden voor de onderneming is het best. Dat geeft uzelf in de loop van het jaar bovendien ook antwoord op de vraag of u aan het urencriterium van 1225 zal kunnen voldoen in het lopende kalenderjaar.
mr Ewald van Sark
Jurist FNV Zelfstandigen