Sinds 1 juli 2016 is het plegen van acquisitiefraude als misdrijf strafbaar gesteld. De maximale straf die door de strafrechter kan worden opgelegd, is een gevangenisstraf van 2 jaar of een maximale geldboete van € 82.000,-.
6 september 2017
Met de strafbaarstelling van acquisitiefraude is daarnaast het burgerlijk wetboek op dit punt aangevuld. Geregeld is dat het misleidend is (en daardoor onrechtmatig) als een aanbieder verzuimt om essentiële informatie aan de ondernemer (potentiële klant) te geven die die ondernemer wél nodig heeft om goed af te kunnen wegen of hij de aangeboden overeenkomst wil aangaan.
De ondernemer hoeft niet te bewijzen dat de acquisitiefraudeur geen correcte voorstelling van zaken heeft gegeven. Nee, het is de fraudeur die zal moeten bewijzen dat hij/zij alle essentiële informatie heeft verstrekt. Met die zogenaamde omdraaiing van de bewijslast ben ik tevreden, omdat het de rechtspositie van onze leden sterker maakt. We krijgen daarmee van de wetgever een steun in de rug als de acquisitiefraudeur het in zijn/haar hoofd haalt onze leden voor de kantonrechter te slepen.
Wat in de praktijk veel minder een steun in de rug is, betreft het strafrechtelijke deel van de aanpak van acquisitiefraude. Dat begint al bij de aangiftepraktijk. Het is in ons land niet mogelijk om via internet aangifte te doen van acquisitiefraude. Zelfs in het simpele geval dat je een spookfactuur ontvangt, is aangifte doen via internet niet mogelijk. Wanneer je als ondernemer dus slachtoffer bent geworden van acquisitiefraude dan kun je dus niet op je eigen werkplek via internet aangifte doen, maar moet je een afspraak maken om op het politiebureau aangifte te doen. Als ondernemer ben je daar meer tijd mee kwijt dan wanneer dat via internet kan. Bovendien kun je die tijd ook niet factureren. Zo wordt het doen van aangifte niet bepaald bevorderd, maar eerder ontmoedigd.
Dit terwijl in het Actieplan Criminaliteit tegen Bedrijven van het Ministerie van Veiligheid en Justitie (V&J) uit 2012 gepleit wordt de aangifte te verbeteren. Daarin is immers gepleit om internetaangifte uit te breiden inclusief scholing voor intake- en servicemedewerkers die internetaangiftes in behandeling nemen. Ook wordt in het Actieplan gezegd dat de melding en aangiftebereidheid onder ondernemers vergroot moet worden door slimmer gebruik te maken van beschikbare ICT-middelen. Het is jammer te moeten constateren dat dat voor acquisitiefraude dan toch niet of onvoldoende van de grond is gekomen.
Ik sluit tegelijkertijd mijn ogen niet voor het nieuws dat deze zomer bekend werd. Diverse media meldden dat ruim de helft van alle aangiftes door de politie niet in behandeling wordt genomen en dat vooral aangiftes via internet niet in behandeling worden genomen. Het probleem ligt dus veel dieper. Alles staat of valt met voldoende capaciteit.
Dat werd ook duidelijk toen één van onze leden de moeite nam om daadwerkelijk aangifte te doen van acquisitiefraude op het politiebureau. Twee weken na het doen van aangifte was de mededeling van de politie dat er geen nader strafrechtelijk onderzoek werd verricht. De zaak werd gesloten. Alleen als er meerdere gedupeerden waren, zou worden bekeken of de zaak landelijk zou kunnen worden opgepakt. Het probleem is daarmee dat gedupeerden enerzijds worden ontmoedigd om aangifte te doen, omdat het niet via internet mogelijk is en anderzijds verder strafrechtelijk onderzoek en daadwerkelijk vervolgen van een fraudeur nauwelijks aan de orde komt.
Hier zien we dan ook een verschil tussen wat in de wetsgeschiedenis is besproken en de praktijk van alledag. De aanpak van acquisitiefraude is onderdeel van de zogenaamde Veiligheidsagenda 2015-2018, die is opgesteld door het Ministerie van V&J.
Gestreefd wordt naar een stijging van 50% van het aantal door de politie aangebrachte strafzaken inzake horizontale fraude. Voor de helderheid, acquisitiefraude is één van de vormen van horizontale fraude. Horizontale fraude wordt geformuleerd als fraude met een particulier als benadeelde.
De focus bij strafzaken ligt op de ernstige vormen van fraude, waarbij de omvang van de financiële schade een criterium is. Feitelijk concurreert acquisitiefraude met andere vormen van fraude die financieel gezien een grotere impact hebben dan acquisitiefraude. Zo gaat het er op lijken dat vervolging van acquisitiefraude ook in de toekomst niet snel aan de orde zal komen. Het Openbaar Ministerie zegt met de strafbaarstelling van acquisitiefraude goed uit de voeten te kunnen. Uit de wetsgeschiedenis blijkt echter ook, dat het Openbaar Ministerie de pijlen vooral richt op notoire fraudeurs die op grootschalige wijze acquisitiefraude plegen, zonder overigens aan te geven welke criteria er dan worden gehanteerd. Wat is namelijk “notoir” en “grootschalig”?
Met het civielrechtelijke deel van het aanpakken van acquisitiefraude kan ik als procesjurist prima uit te voeten. Echter, van belang is ook dat de fraudeurs strafrechtelijk last van hun gedrag gaan ondervinden. Een opgelegde strafrechtelijke boete van € 82.000,- voelt een fraudeur meer in de portemonnee dan enkele onbetaald gebleven facturen. Als het Ministerie van V&J de aangiftebereidheid bij ondernemers wil vergroten, zal het voor ondernemers toch echt snel mogelijk moeten worden gemaakt om internetaangifte te doen van acquisitiefraude.
Daar komt ook direct bij dat die aangiftebereidheid niet van de grond komt als er niet daadwerkelijk tot een vervolging van de fraudeurs wordt overgegaan. Dat bij onderzoek en vervolging prioriteiten moeten worden gesteld, is iedereen duidelijk. Als er daarnaast nadrukkelijk ook beleidsvoornemens zijn over het kunnen doen van internetaangifte én over de strafrechtelijke bestrijding van acquisitiefraude dan zal dat ook daadwerkelijk prioriteit moeten krijgen. Lezen de onderhandelaars aan de formatietafel even mee?
mr Ewald van Sark
Jurist FNV Zelfstandigen