Algemene voorwaarden (‘de kleine lettertjes’) zijn belangrijk in de dagelijkse praktijk van zakelijk contracteren. De wettelijke regeling in ons Burgerlijk Wetboek voorziet erin dat bepalingen die een gebruiker voor al zijn contracten belangrijk vindt, deel kunnen gaan uitmaken van de contractuele afspraken met een andere partij. Zonder dat over al die bepalingen onderhandeld moet worden en zonder dat al die bepalingen in het contract komen te st
7 december 2017
Daardoor kan dat contract en de onderhandeling die daaraan vooraf gaat zich vooral richten op de kern van de prestaties, zoals de inhoud en de duur van de opdracht en het tarief. Als je algemene voorwaarden op de juiste wijze gebruikt kun je er veel gemak van hebben. Daarom adviseren wij onze leden ook het gebruik daarvan. Daarentegen leidt onjuist gebruik vaak tot onaangename verrassingen en financieel nadeel. In een recente kwestie uit onze eigen rechtspraktijk moest de wederpartij van ons lid dat ervaren.
Die wederpartij vorderde van ons lid onder meer een aanzienlijk bedrag aan verbeurde boetes wegens het niet betalen van een aantal facturen. Het gevorderde boetebedrag was bijna drie keer zo hoog als het bedrag van de openstaande facturen, waarvan in de dagvaarding natuurlijk ook betaling werd gevorderd (inclusief vertragingsrente en buitengerechtelijke incassokosten). De boetebepaling was opgenomen in de algemene voorwaarden van wederpartij. Ondanks dat wij op basis van het dossier en de aanvullende informatie van ons lid inschatten dat hij door de rechter zou worden veroordeeld tot betaling van die facturen (en daarmee ook van de rente en de incassokosten), zagen we wel mogelijkheden om met succes tegen de boetes verweer te voeren (en die maakten dus het grootste deel uit van de totale geldvordering). Hierna geef ik de relevante passages uit het vonnis van de rechtbank letterlijk weer (waarbij ik de namen van partijen heb gewijzigd in 'eisers' en 'gedaagde'), omdat daarin helder naar voren komt waar het hier is misgegaan ten aanzien van de algemene voorwaarden.
De rechtbank overweegt:
'4.5. De gevorderde boete vindt zijn grondslag in de algemene voorwaarden. Tussen partijen is in geschil of de algemene voorwaarden van eisers op de overeenkomst van toepassing zijn. Eiseres heeft gesteld dat de algemene voorwaarden op 3 februari 2015, samen met de offerte, aan gedaagde ter hand zijn gesteld door eiseres. Eiseres heeft gesteld dat zij de voorwaarden toen heeft overhandigd en voorgelezen. Bovendien stond er een verwijzing naar de algemene voorwaarden opgenomen op de facturen. Nu een aantal facturen wel door gedaagde is betaald, mocht eiseres erop vertrouwen dat de algemene voorwaarden toepasselijk waren op de overeenkomst, aldus eiseres. Gedaagde heeft zowel de ontvangst van de offerte als de algemene voorwaarden betwist. Ook heeft hij betwist dat de voorwaarden zijn voorgelezen. Ten slotte heeft hij erop gewezen dat verwijzing naar algemene voorwaarden op facturen geen betekenis heeft indien die facturen zijn verzonden na de totstandkoming van de overeenkomst.
4.6. Voor de vraag of een partij de toepasselijkheid van algemene voorwaarden heeft aanvaard, gelden de algemene regels met betrekking tot de totstandkoming van overeenkomsten. De hoofdregel van artikel 6:217 BW bepaalt dat daarvoor een aanbod en de aanvaarding hiervan vereist zijn. Hoewel eiseres heeft gesteld dat de algemene voorwaarden zijn aangeboden (door vermelding op de offerte) en aanvaard, heeft gedaagde dit gemotiveerd betwist. Het had op de weg van eiseres gelegen om in reactie op deze betwisting haar stelling nader te onderbouwen. Dat heeft zij nagelaten. Zij heeft evenmin een specifiek bewijsaanbod gedaan. De kantonrechter komt dan ook tot het oordeel dat niet kan worden vastgesteld dat in de rechtsverhouding tussen partijen de algemene voorwaarden van toepassing zijn. Dat de algemene voorwaarden ook op de facturen stonden vermeld maakt dit oordeel niet anders. Immers, die facturen zijn verzonden na de totstandkoming van de overeenkomst. Dit brengt mee dat de op die voorwaarden gegronde en gevorderde boete niet voor toewijzing in aanmerking komt.'
Wat leert deze uitspraak ons? In elk geval dat zo nodig moet kunnen worden aangetoond dat de offerte, waarin een verwijzing naar algemene voorwaarden is opgenomen, door de andere partij is ontvangen en akkoord bevonden. Als je dat niet kunt aantonen, dan wil dat nog niet zeggen dat er geen overeenkomst tot stand is gekomen (sterker nog: in deze casus stond helemaal niet ter discussie dat tussen partijen een mondelinge overeenkomst van opdracht tot stand was gekomen, dus door aanbod en aanvaarding, maar dat aanbod was volgens ons lid niet gelegen in de offerte die eiseres bij de dagvaarding had gevoegd), maar wel dat de verwijzing naar de algemene voorwaarden in die offerte juridisch geen effect heeft. Als eiseres die offerte bij de (vermeende) overhandiging aan ons lid ‘voor akkoord’ had laten ondertekenen, had de vraag of die algemene voorwaarden van toepassing waren op de daardoor tot stand gekomen opdrachtovereenkomst, nooit gespeeld. Dat was dan namelijk met zekerheid het geval geweest. In de dagelijkse praktijk wordt een offerte natuurlijk vaak per e-mail of per post of per fax verzonden en moet de ontvanger een akkoordverklaring per e-mail of per post of per fax aan de afzender sturen. Met die akkoordverklaring heeft de afzender dan ook meteen bewijs van acceptatie van de algemene voorwaarden.
Het enkele feit dat de wederpartij de gelding van algemene voorwaarden heeft aanvaard, wil niet zonder meer zeggen dat de gebruiker die algemene voorwaarden altijd tegen die wederpartij kan inroepen. Als de gebruiker namelijk niet vóór of bij het sluiten van de overeenkomst aan de wederpartij een redelijke mogelijkheid heeft geboden om van de algemene voorwaarden kennis te nemen, is een beding in algemene voorwaarden vernietigbaar (art. 6:233 sub b BW). Dan geldt zo’n beding in eerste instantie dus wel, maar in tweede instantie toch weer niet. Dat was ook de reden dat eiseres had gesteld dat ze die voorwaarden met de offerte aan gedaagde had overhandigd en voorgelezen.
In de bovenstaande casus golden de algemene voorwaarden helemaal niet en liep eiseres dus om die reden boetes mis. Ook wanneer het bijvoorbeeld was gegaan over een non-concurrentiebeding, een geheimhoudingsbeding of een aansprakelijkheidsbeperking in die algemene voorwaarden, zou hebben gegolden: de voorwaarden zijn niet aantoonbaar afgesproken, dus die bepalingen gelden niet tussen partijen. Dat dit in bepaalde gevallen nadelige financiële gevolgen kan hebben voor de partij die dacht zich op die voorwaarden te kunnen beroepen, behoeft geen betoog. Alertheid aan het begin is dus geboden!
Marcel van der Zande
Jurist