Vaarwel VAR

Vlak voor het zomerreces heeft de Tweede Kamer de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties aangenomen; de wet DBA. In mijn vorige blog had ik het over twee drieletterwoorden. Daar is dus nog een derde bijgekomen: DBA.

Wat doet de wet DBA? De staatssecretaris van Financiën verwoordde het tijdens het Kamerdebat heel bondig: het is het vervangen van een instrument dat niet werkt, de VAR, door een instrumentarium dat wel werkt, zekerheid vooraf.

VAR werkt niet
Laten we eerst inzoomen op de VAR. Waarom werkt dit instrument niet volgens de staatssecretaris? Volgens hem is de VAR een papieren tijger. De Belastingdienst geeft jaarlijks een half miljoen beschikkingen af, zonder zij zich vooraf verdiept in de feiten en omstandigheden. Bij handhaving wordt wel gekeken naar de feiten en omstandigheden. Tussen de antwoorden van de zzp’er vooraf en wat de Belastingdienst bij een controle aantreft achteraf kan een verschil zitten. Dat leidt volgens de staatssecretaris tot ongelukken. De gevolgen van het ongeluk (naheffing, boetes, kwijtraken zelfstandigenaftrek etc.) komen helemaal voor rekening van de zzp’er, terwijl de opdrachtgever in de meeste gevallen de aanjager is van een dubieuze constructie.

Modelovereenkomsten als oplossing
Maar als de VAR verdwijnt, wat krijgen we dan? De staatssecretaris noemt dit zekerheid vooraf en dit is iets wat we nu ook al kennen. Veel ondernemingen nemen contact op met de belastinginspecteur om hun werkwijze te laten toetsen. Door van te voren een uitspraak te vragen, heb je zekerheid vooraf. Het is echter niet uitvoerbaar als honderdduizenden zzp’ers met gemiddeld drie opdrachten per jaar al hun contracten vooraf aan de Belastingdienst willen voorleggen. Daarom wordt er een oplossing gezocht in modelovereenkomsten. Zo kunnen sectoren, beroepsgroepen en (grote) opdrachtgevers hun contracten en daarmee hun werkwijze vooraf laten toetsen en goedkeuren.
Een hele verandering dus met positieve kanten, maar ook met een aantal aandachtspunten. Door het afschaffen van de VAR kan de Belastingdienst handhaven bij malafide opdrachtgevers. Malafide opdrachtgevers kunnen zich niet meer verschuilen achter de vrijwarende werking van de VAR.

Met de modelovereenkomst is gekozen voor een sectorale aanpak. Iedere sector heeft een eigen dynamiek. Die specifieke problemen kun je alleen aanpakken met maatwerk. Als je de problemen met schijnconstructies, hét beleidsspeerpunt van de minister van Sociale Zaken, oplost, verstomt ook de roep om het afschaffen van de zelfstandigenaftrek en verplichte verzekeringen.

Een woud aan modellen
Natuurlijk kleven er ook nadelen aan de modelovereenkomsten. Doordat iedereen zijn eigen model kan voorleggen, kan er een woud van modellen ontstaan. De Belastingdienst wil dit voorkomen door een aantal voorbeeldbepalingen te publiceren. Een ander punt van aandacht is positie van intermediairs en brokers. Er heeft zich in de praktijk een werkwijze ontwikkeld die niet exact past binnen de letter van de wet. Er zijn geen wetswijzigingen, dus de modelcontracten moeten passen binnen de bestaande regels. En als de regels achterlopen op de praktijk, dan wordt dat een ingewikkelde discussie. Daarom moet nog heel veel uitgedacht en uitgewerkt worden, maar de koers is bepaald. Genoeg werk aan de winkel dus voor alle belangenbehartigers van zzp'ers, intermediairs en opdrachtgevers!

Dit blog werd eerder deze maand gepubliceerd op De Zaak. - Josien van Breda